Щэнхабзэ

Уахътыншэ

Зэгуэр цIэрыIуэу щытащ адыгэ джэгуакIуэхэр. Абыхэм папщIэ Горький Максим итхыгъащ: «Кавказым, Къэбэрдейм, джэгуакIуэхэм - цIыхубэм я усакIуэ екIуэлIапIэншэхэм - ущрихьэлIэу зэрыщытрэ куэд щIакъым. Мис абыхэм ящыщ зым и къалэнымрэ и къарур здынэсымрэ къызэриIуэтэгъар: «Сэ зы псалъэ закъуэкIэ, - жиIащ абы, - къэрабгъэр хахуэ, цIыхубэм къащыж сощIыф, дыгъум и хьэлыр зыхызогъэн, цIыху сощIыж, напэншэр си пащхьэ къиувэфынкъым, икIагъэми фIеягъэми сэ срабийщ…»

ЗэIусэм псэщIэ хилъхьэрт

Зи Iэужьыр мыкIуэдыжыну лъэпкъ литературэм къыхэнахэм ящыщщ Сокъур Мусэрбий. Ар зэрыусакIуэ гъуэзэджэм къищынэмыщIауэ, тхыгъэм и купщIэр, абы и зэхэлъыкIэр фIыуэ зыхэзыщIэ критик Iэзэт ар. Абы и лъэныкъуэкIэ иригъэкIуэкIа лэжьыгъэм теухуащ Къэжэр Хьэмид и тхыгъэр.
«Сокъурым и IэдакъэщIэкI дэтхэнэми хэплъагъуэрт абы нэщэнэ хуэхъуа хьэлыр: япэкIэ плъэныр, иджыри жамыIар, зыми гу зылъимытар къэхутэныр.

Мамырыгъэм щIэбэнхэм я дэIэпыкъуэгъуу

КъБР-м и Музыкэ театрым щIышылэм и 16-м щекIуэкIащ «СВОих не бросаем» концертыр, мамыр гъащIэм щIэбэн щIалэхэмрэ абыхэм я унагъуэхэм ядэIэпыкъун папщIэ къызэрагъэпэщар. КъБР-м и Iэтащхьэ КIуэкIуэ Казбек я дэIэпыкъуэгъуу, ар къызэрагъэпэщащ Хэкум и зауэлIхэм я унагъуэхэм я комитетыр къызэрыунэхурэ илъэситI зэрырикъум и щIыхькIэ. Концертыр ирагъэкIуэкIащ Берд Хьэмидрэ Лыкъуэжь Маринэрэ. 

Алэрыбгъур къэзыгъэщIэрэщIэжхэр

Алэрыбгъу щIыным цIыхур елэжьын щIидзауэ къалъытэ илъэс мини 4 нэблагъэ и пэкIэ. Цыпэ зытет алэрыбгъухэм Азие Курытым, Китайм, Персым, Щамым и ищхъэрэ лъэныкъуэм ди эрэм и пэкIэ II – III лIэщIыгъуэхэм зыщрагъэужьат. Къэбгъэлъагъуэмэ, алэрыбгъухэр лъэпкъ Iэпхъуэшапхъуэхэм япэу яIэ хъуащ. Абы щыхьэт техъуэ Iуэхугъуэ 1949 гъэм къаIэрыхьауэ щытащ. Урыс археолог Руденкэ Сергей Сыбыр бгыхэм къэхутэныгъэхэр щригъэкIуэкIыу къыщIигъэщыжат къыщыщIа щIагъуэ щымыIэу фIыуэ къызэтена алэрыбгъу. Абы и ныбжьыр, зэрыхуагъэфащэмкIэ, илъэс мини 2,5-рэ мэхъу.

Хабзэр убзэкъым...

Адыгэ хабзэ жыпIэмэ, абы Iуэхугъуэ куэдыщэ къызэщIеубыдэ. МафIэдз Сэрэбий и «Адыгэ хабзэ» тхылъыр нэхъ зытриухуар абыхэм ящыщу нэхъ щхьэпэу къилъытэхэрщ. 

Мэжэр щIэныгъэлIым и псалъалъэр

Балинт дигу къэдгъэкIыжыным зэуэ щхьэусыгъуитI къыхукъуэкIащ. Езыр гъэ кIуам илъэси 180-рэ зэрырикъуам нэмыщI, ар зыхэта, Зичи Евгений 1895 гъэм зэхиубла Кавказ экспедицэр къызэрызэрагъэпэщрэ мы гъэм и накъыгъэм илъэси 130-рэ мэхъу.

Щэнхабзэр зи Iэпэгъу

УэрэджыIакIуэ, «Синдей» ансамблым и къызэгъэпэщакIуэ, тхакIуэ ПащIэ Ленэ илъэс бжыгъэ дахэ ирокъу.

Си Iуэху зыхэмылъым сыхэIэбакъым

 Зэгуэрым Лэкъумэн цIыхухэр къепщIауэ зэхэтт. Ар журт гуэрым къилъагъури ябгъэдыхьащ. «Сыт мыбдеж къыщыхъуар?» - жиIэу щыщIэупщIэм, «Лэкъумэн едаIуэу аращ» къыжраIащ. Езыри кIуэцIрыкIщ, цIыхухэм яхыхьэри, Лэкъумэн нэхъ пасэм илъэгъуауэ зэрыщытар къищIэжри къицIыхужащ. «Уа Лэкъумэн! Уэракъэ мыпхуэдэ зэманым, мыпхуэдэ щIыпIэм, мыпхуэдэм и мэлхэр зыгъэхъу и пщылIу щытар?» - жиIэри еупщIащ. «Сэращ», - къритащ жэуап. «НтIэ, дауэ мыпхуэдэ увыпIэм узэрынэсар?» - жиIэу щеупщIым, жэуап къритащ: «СыщыпсалъэкIэ пэж фIэкIа жысIакъым. Дзыхь къысхуащIам сепцIыжакъым.

ХьэщIэм и пщIэр лъагэт

«Адыгэм хьэщIэ и щIасэщ» жаIэ. Адыгэм хьэщIэм зэи лей къытрагъэхьэртэкъым, хуэфэщэн хабзэ кIэлъызэрахьэрт. ХьэщIэр цIыхухъууи цIыхубзуи щытынкIэ мэхъу. ЦIыхухъу хьэщIэр нэхъыбэрэ къызэрыкIуэр шууэт. ЦIыхубзыр гукIэт. Шу хьэщIэм и фащэр мырат: щIакIуэ-бащлъыкъ щыгът, дохъутейм илъу адыгэ фоч, щIакIуэм и щIыIукIэ пщIэхэлът. Къамэ, сэшхуэ, фочкIэщI кIэрыщIат. Шу хьэщIэр пщIантIэм зэрыдыхьэу, шы фIэдзапIэм екIуалIэрт. Шур емыпсых щIыкIэ бысымыр къэсырт. Шум сэлам къитырт. Бысымым сэламыр къыIихырти, шум и ижьырабгъумкIэ бгъурыхьэрт.

Мэлыхъуэ башым и пщIэр лъагэ хъуат

Урысейм и къэфакIуэ гуп нэхъыжьхэм, нэхъ лъэщ дыдэхэм ящыщщ «Кабардинка» къэрал академическэ ансамблыр. Гупым ди лъэпкъ къафэхэр дунейпсо утыкум ирихьащ, пшыхь мин бжыгъэхэр иригъэкIуэкIащ, Iэгуауэшхуэхэр хуаIэтащ. Ахэр ауэ къызэрыгуэкI ехъулIэныгъэкъым, атIэ икъукIэ къару куэд зрахьэлIащ. Ансамблым нобэ иIэ пщIэмрэ щIыхьымрэ псори дрогушхуэ, уеблэмэ «Кабардинка»-р лъэпкъым и дамыгъэ лъапIэ хъуащ.

Страницы

Подписка на RSS - Щэнхабзэ