Жылагъуэ

Иужьрей илъэсхэм фермер хозяйствэхэм я бжыгъэм хэхъуэ зэпытщ. Абыхэм кIуэ пэтми заужь, езыхэм я Iуэхур щызэрахьэн административнэ унэхэр яIэн хуейуэ. Нобэм къэс апхуэдэ ухуэныгъэхэр лэжьыгъэр къышрахьэлIэ щIым щаухуэну хуит ящIу щытакъым. Нэгъабэ щытыкIэм зихъуэжащ.

Ноби я гум къагъэкIыж

Бакъ Нарзан Мурат и къуэр 1926 гъэм накъыгъэм и 9-м Сэрмакъ къуажэм къыщалъхуащ. Шордакъ къуажэм дэт курыт школыр къиухащ. А къуажэм епхащ Бакъым и ехъулIэныгъэхэри. 1943 гъэм «Iуащхьэмахуэ» колхозым и губгъуэ бригадэм учётчику лэжьэн щыщIидзащ. 1944 гъэм НКВД-м, 1946 гъэм МВД-м щылэжьащ.

Къэбэрдей-Балъкъэрым и мэкъумэш IуэхущIапIэхэм къыщагъэкI хадэхэкI лIэужьыгъуэщIэхэм къахэхъуэ зэпытщ. Абыхэм ящыщ зыщ «Капелла» пекин къэбыстэ лIэужьыгъуэр.
Мы гъэм Бахъсэн щIыналъэм апхуэдэ къэбыстэу гектар 24-м нэблагъэ щыхасат. Абы къытрахащ тонн минитIым нэс. Ар илъэс блэкIам яIам нэхърэ хуэдийкIэ нэхъыбэщ, зы гектарым хуэзэу тонн 80 къаритащ. 

Ди зэманым бактериехэр ядж иджырей IэмалхэмкIэ, къагупсысащ абыхэм тыншу уазэрыкIэлъыплъ микроскопхэр. Псалъэм папщIэ, илъэс 250-рэ хуэдэкIэ узэIэбэкIыжмэ, дохутырхэм дауэ къахутэрэт инфекцэ узыфэхэр? Хэт бактериехэр зэрыщыIэр япэу къэзыхутар, зыджыну и ужь ихьар?

«Социалист Лэжьыгъэм и ЛIыхъужь» цIэр СССР-м нэхъ дамыгъэ лъапIэ дыдэу щабжу щытащ. Ар 1938 гъэм къащта Унафэм ипкъ иткIэ, лэжьыгъэм къыщыхэжаныкIахэм, ехъулIэныгъэ къызэрымыкIуэхэр къэзыхьахэм иратырт.

Социалист Лэжьыгъэм и ЛIыхъужь япэу хъуауэ щытар Иосиф Сталинщ - 1939 гъэм хуагъэфэщат а цIэ лъапIэр. Апхуэдэуи, 1945 гъэм Сталиным къыхуагъэфэщат Совет Союзым и ЛIыхъужь цIэ лъапIэри. Ауэ а дамыгъэр Сталиным хуэфащэу къилъытэу щытакъым, икIи зэи  «Дыщэ Вагъуэ» медалыр зэхилъхьакъым. Гъубжэмрэ уадэмрэ къызыхэIущIыкIа медалыр сыт щыгъуи и бгъэгум хэлъащ.

Мэзкуу къалэм дэт, Леонов Алексей и цIэр зезыхьэ Технологие университетым иджыблагъэ Королёв къалэм щригъэкIуэкIащ инженер къэхутэныгъэ лэжьыгъэхэмрэ пэхуэщIэхэмрэ (проектхэмрэ) я 42-нэ Урысейпсо ныбжьыщIэ зэхьэзэхуэр.

ЦIыху къэс езым иIэжщ и ИлъэсыщIэ, и дэтхэнэ зы теплъэгъуэри гум къехуэбылIэрэ, сыт хуэдиз зэман дэмыкIами, дэрэжэгъуэ къриту икIи ар Iэмал имыIэу ехьэлIащ сабиигъуэ жыжьэм. Иджыпсту псори щыIэщ, уеблэмэ цIыкIухэм тыгъэ яхуэпщIынур апхуэдизым къыхэхыгъуейуэ. Арагъэнщ цIыхур зыгуэрым щIэхъуэпсын, гугъуехь гуэр хилъхьэу ар зригъэгъуэтын щIыхуейр.

КъБР-м егъэджэныгъэмрэ щIэныгъэмкIэ и министр Езауэ Анзор псалъэмакъ щхьэпэ иджыблагъэ дригъэкIуэкIащ ЩIыналъэм унафэр щызегъэкIуэнымкIэ центрым (ЦУР). 

Iуэхур прокуратурэм Iэрагъэхьащ

Урысей МВД-м Налшык къалэм щиIэ Управленэм 2022 гъэм жэпуэгъуэм и 17-м  зыхуигъэзащ щIыпIэм щыпсэу, илъэс 77-рэ зи ныбжь цIыхубзым. Абы зэрыжиIамкIэ,  къат куэду зэтет унэм и щIыунэм зыгуэр ихьэри, и къуэм лъакъуэрыгъажитIыр идыгъуащ. Ахэр сом мин 65-рэ и уасэщ.   

Iуэхур зэхагъэкIыурэ, ар зылэжьар наIуэ къащIащ икIи щэкIуэгъуэм и 7-м яубыдащ. Ар  мызэ-мытIэу суд зытращIыхьа, илъэс 38-рэ зи ныбжь налшыкдэсщ.   

Атэбий Мыхьэмэт ЧыцIбатыр и къуэр 1915 гъэм гъатхэпэм и 22-м Шэрэдж щIыналъэм хыхьэ Жэмтхьэлэ къуажэм къыщалъхуащ. 1930 гъэм щыщIэдзауэ «Мэзхъурей», иужькIэ «Москва» хъужа колхозым Iэхъуэу щылэжьащ. 1937 гъэм советыдзэм дашащ. Польшэм щекIуэкIа зауэм, 1939 гъэм КъухьэпIэ Украинэм, совет-фин зауэхэм хэтащ. 1940 гъэм и щэкIуэгъуэ мазэм къагъэкIуэжа нэужь, щалъхуа къуажэжьым игъэзэжащ, абы дэта «Заря коммунизма» колохозым токару щылэжьащ.